نقده شهری است که در ۹۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر ارومیه در استان آذربایجان غربی واقع شده است. این شهر که یکی از قدیمیترین شهرهای آذربایجان است.
دسترسی
روستای حسنلو در حدود ۱۰ کیلومتر با شهر نقده فاصله دارد. باید از شهر نقده مسیر این روستا را در پیش بگیرید تا تپهها را ببینید. درواقع این تپهها به دلیل قرارگیری در مجاورت این روستا به این نام، نامگذاری شدهاند. از شهر ارومیه نیز میتوانید جاده به سمت جنوب و نقده را در پیش بگیرید تا پس از حدود یک ساعت رانندگی به این منطقه برسید. ضمن اینکه در اطراف حسنلو، دریاچه سدی نیز به همین نام قرار دارد.
معرفی
حسنلو یک تپه بزرگ و به شکل دایره است که در حدود ۲۵۰ الی ۲۸۰ متر قطر دارد و بین دو دهکده حسنلو و امینلو قرار گرفته است. به نظر میرسد که ساکنان اولیه این تپه قومی به نام «مانائی» باشند. در اطراف این تپه نیز تپههای قدیمی دیگری نیز یافت میشوند. بهطور کلی باستانشناسان سکونت در این تپه را به ۱۰ دوره تقسیم کردند.
دورههای سکونت در تپه حسنلو
سکونت در این دره به ۱۰ قسمت زمانی تقسیم شده و از دوره دهم که قدیمیتر است، شروع شده و به دوره اول ختم می شود. تقریبا میتوان گفت که اولین دوره سکونت یعنی دوره دهم به ۶ هزار سال پیش از میلاد برمیگردد. بهطور کلی اطلاعات ما از دورههای هفتم تا اول بیشتر از دورههای دهم، نهم و هشتم است. بهعنوان نمونه، در دوره پنجم سکونت، ظروف سفالی خاکستری ظاهر شده است و همچنین وجود ساختمانهای خشتی یا گلی هم به این دوره نسبت داده می شود.
از شاخص ترین آثار دوره چهارم سکونت، میتوان به ساختمانهای سنگی اشاره کرد. دوره سوم سکونت مصادف با دوره مادها و دوره دوم سکونت در حسنلو مصادف با دوران پارتها میشود. دوره اول نیز به اواخر دوره ساسانی و اوایل اسلام برمیگردد که البته آثار این دوره در حسنلو از بین رفته است.
دوره چهارم را میتوان از مهمترین دورههای سکونت در حسنلو دانست که بیشتر ساختمانهای سنگی حسنلو مربوط به این دوره هستند
بناهای تاریخی بر فراز تپه حسنلو
بر روی تپه حسنلو، یک دژ مستحکم وجود دارد. در واقع با حفاریهایی که پیش از انقلاب انجام شد، آثاری ازجمله اتاقهای متعدد، سالنها، دیوار دفاعی قلعه نظامی و بناهی دیگر که این دژ را تشکیل میدهند، ظاهر شدند.
در مرکز دژ واقع در تپه حسنلو، یک حیاط مرکزی بزرگ به طول ۲۹ و عرض ۱۹ متر وجود دارد. البته این حیاط بهصورت چندضلعی نامنظم است و طول و عرضش در همه جا یکسان نیست.
در سمت شرقی حیاط مرکزی، یک تالار بزرگ به همراه چند عدد انبار به چشم میخورد. در درون این تالار خمرههای بزرگی یافت میشود که احتمالا برای ذخیرهسازی آب استفاده میشدهاند. تالار سمت شرقی اولین تالار ساخته شده در دژ است و طول و عرضش به ترتیب ۱۶ و ۴ متر است. همچنین در وسط این تالار ۴ ستون در دو ردیف قرار دارند که با فاصله ۵ متر از هم قرار گرفتهاند.
حال نگاهی به قسمت جنوبی حیاط مرکزی میاندازیم. در این قسمت دومین تالار بزرگ ستوندار دیده می شود. احتمال میرود که پس از متروک شدن اولین تالار که در قسمت شرقی بنا بود، از این تالار دوم بهعنوان معبد استفاده میشده است. این تالار نسبت به تالار اول بزرگتر نیز است و دارای سقف چوبی نیز بوده است. سکویی در میان این تالار دیده میشود که احتمالا جهت انجام تشریفات مذهبی ویژهای ساخته شده بود. ضمن اینکه هشت ستون در وسط تالار و ستونهای دیگری نیز در کنار دیوارها به چشم میخورند. همچنین اتاقهایی همچون انبارها، آشپزخانه و اسلحه خانه در سمت جنوب هستند که به تالار بزرگ راه داشتهاند.
در بخش شمالی حیاط مرکزی نیز حدود ۱۵ اتاق در اکتشافات یافت شدهاند که احتمالا محل اسکان بانوان یا شاید کنیزان کاخ بوده باشد. جالب اینجا است که در اکتشافاتی که در این قسمت انجام شد، چندین اسکلت نیز یافت شد که هر کدام در حالت و جهت متفاوتی دفن شدهاند. در میان حیاط مرکزی نیز اسکلتهای فراوانی یافت شده است.
دور تا دور قلعه را دیواری با ارتفاع ۷ متر و قطر ۳ متر احاطه کرده است. در سراسر این دیوار نیز برجهایی ساخته شده بود که از آنها برای حفاظت قلعه استفاده میشد
تاریخچه حفاری در حسنلو
دژی که در حسنلو قرار دارد، اسرار زیادی را در خود جای داده است و به همین دلیل در طول تاریخ باستانشناسان چندین مرتبه در این منطقه عملیات حفاری و کاوش انجام دادهاند که منجر به یافتن آثار ارزشمندی نیز شده است که شاید مهمترین آنها جام طلایی حسنلو باشد
تپه حسنلو در سال ۱۳۱۳ توسط گروهی ایرانی، در سال ۱۳۱۵ توسط «سر اورل اشتین»، در سال ۱۳۲۶ توسط آقای «فرهادی»، در سال ۱۳۲۸ توسط اداره کل باستانشناسی و در سال ۱۳۳۴ توسط یک گروه مشترک ایرانی و آمریکایی به ریاست پروفسور «رابرت دایسون» مورد حفاری و کاوش قرار گرفت و در هر کدام از این حفاریها نیز آثار مهمی در آن یافت شد
سرانجام در روز پنج شنبه ۲۳ فروردین ماه سال ۱۳۳۷ هجری شمسی، گروه مشترک ایرانی و آمریکایی توانستند طی عملیات حفاری دیگری، جام طلایی زیبایی را کشف کنند که امروزه آن را با نام جام طلایی حسنلو میشناسیم.
این جام زیبا در آغوش انسانی قرار گرفته بود که بر روی زمین افتاده و بر پشت این شخص، خنجری فرو کرده بودند. این جام زیبا دارای نقش و نگارهای متفاوتی است و به همین دلیل ارزش هنری بالایی نیز دارد. به نظر میآید که در ایجاد نقوش این جام، هنرمند مربوطه از داستان های حماسی الهام گرفته باشد.
لازم به ذکر است که از تاریخ این حفاری تاکنون، همچنان کاوش در تپه حسنلو ادامه دارد و در طول سالیان بعدی نیز ادامه خواهد داشت.
تپه حسنلو یکی از ارزشمندترین میراث تاریخی استان آذربایجان غربی است که ارزش بسیار بالایی برای حفاری و کاوش و تحقیق از سوی باستانشناسان را دارد
بدون دیدگاه