دوره نوسنگی آخرین بخش از عصر سنگ است که از ۱۲,۰۰۰ سال تا 000 پیش ادامه داشته است.، با مجموعه گسترده ای از تحولات که به نظر می رسد. به طور مستقل در چندین قسمت از جهان بوجود آمده اند. این دوره اولین بار در هلال خاصلخیر خاور میانه و سپس در خاور نزدیک و بعداً در سایر مناطق جهان ظاهر شد.
به دلیل تحول و دگرگونی اساسی در سیر تحول زندگی انسان شامل استقرار دائم (یکجانشینی) و تولید خوراک (کشاورزیو دامداری) توسط گردون چایلد به انقلاب نوسنگی نیز نامگذاری شده در واقع جوامعی که پیش از آن شکارچی و گردآورنده بودند به یکجانشینی و تولید خوراک گذار می کنند.
برای انقلاب نوسنگی سه مدل پیشنهاد شده است:
- دافعه (اینکه شکارچی-گردآورنده‌ها به واسطه تغییرات آب‌وهوایی یا فشارِ جمعیت مجبور به یکجانشینی شده‌اند).
- جاذبه (یکجانشینی به دلیل منافعِ اقتصادی کشاورزی و میل به کاهش ریسک و افزایش ثروت صورت گرفته‌است)
- تغییر درفرهنگ مادی به ویژه فناوری ابزارسازی.
لازمه یکجانشینی توسعه بناسازیبود لذا منجر به ایجاد معماری مقاوم تری نسبت به معماری گرد میان سنگی (کپر) داشت و معماری چندظلعی و چهارگوش ابتدا با چینه و سپس با خشت های دست ساز موسوم به بالشتی ایجاد شد.
کشاورزی و دامپروری در یکجانشینی دائم نقش مهمی داشته‌است، چرا که دانش کشاورزی علاوه بر آبیاری و آب‌رسانی؛ فهم زمان مناسب برای کاشت و برداشت امری ضروری است و همچنین در دامپروری برای فهم زمان ییلاق و قشلاق دام ها نقشی مهم‌تر در زندگی بازی می‌کنند.
شکل گیری مذاهب ابتدایی؛ سنت ها و فرهنگ های اجتماعی در نخستین دهکده ها در نتیجه در جوامع روستانشینی مردگان به موضوعی برای معناسازی‌های نمادین تبدیل می‌شوند و به آنها نقش نیاکانی داده می‌شود که می‌توان برای به خاطرسپاری آنهاسازه‌های یادمانی ساخت.
به گفته واتکیز محیط زندگی درین دوران به «انبار نمادها» تبدیل می‌شود. محوطه‌های آیینی اطلاعاتی در مورد رفتارهای مطلوب در خود داشتند؛ امری که در دوران بعدی بر عهده نگارش بود؛ و مکان‌های مقدس از اماکن مربوط به زندگی روزمره تفکیک شدند.
نوسنگی تکامل زندگی اجتماعی و پیداش خانواده و شروع دوران پدرسالاری بود همچنین جمعیت رشد پیدا کرد. تراکم جمعیت به‌تدریج موجب تنش‌ها، برخوردها و پراکندگی‌ها و مهاجرت‌هایی شد که مسیر تاریخ بشر را به شکلی اساسی تغییر داد.
افزایش تولید مواد کشاورزی و دام منجر به تولید مازاد خوراک؛ ذخیره و مبادله آن شد و در نتیجه رفاه انسان بیشتر شد.
به طور خلاصه ، پیامدهای انقلاب نوسنگی بسیار بزرگ بود – تقریباً بر همه جنبه های اصلی محیط ، اقتصاد و فرهنگ انسان تأثیر گذاشت. به همین دلیل ، ما باید بفهمیم که چگونه و چرا مردمان باستانی خاورمیانه برای اولین بار در جوامع روستایی مستقر شدند و گیاهان و حیوانات را اهلی کردند. بهترین درک ما این است که ترکیبی از عوامل محیطی ، جمعیت شناختی و فرهنگی نقش اساسی در خاستگاه تولید مواد غذایی ایفا کردند
ابداع ابزارهای جدید همچون؛ سبد بافی، حصیر بافی، داس های ترکیبی، آسکوب، هاون، دوک نخ ریسی و به ویژه سفال که دوره نوسنگی را به دو دوره با سفال و بدون سفال تفسیم کرد.
نوسنگی بدون سفال Pre-Pottery Neolithic (PPN)
- از ۱۲,۰۰۰ سال پیش تا000 سال پیش
- استقرار دائم جوامع انسانی در یک منطقه مستعد برای زندگی و تشکیل نخستین روستا ها
- ساخت بنا های چند ظلعی و چهارگوش با استفاده از تکنیک چینه گلی
- شواهد محکم برای اهلی کردن حیوانات از غرب ایران ، در مکان هایی مانند علی کش.
- اهلی کردن بز و گوسفند ؛ آغاز پیشه دامداری ؛ دانش دامپروری و نگهداری دام ؛ فهم زمان ییلاق و قشلاق دام و …
- تجارت بین جوامعی با حدود 1000 کیلومتر فاصله به ویژه تجارت منطقه زاگرس با آناتولی
- دانش اهلی کردن حیوانات احتمالاً در زاگرس مرکزی از غرب ایران به بین النهرین و شام گسترش یافت.
- پیدایش باورهای دینی جدید در سراسرهلال حاصلخیز با پیدایش پیکرک های موسوم به ونوس نشسته
- تکامل زندگی اجتماعی ؛ پیداش خانواده ؛ شروع دوران پدرسالاری و همچنین رشد جمعیت جوامع
- ابداع ابزارهای جدید همچون؛ سبد بافی، حصیر بافی، داس های ترکیبی، آسکوب، هاون، دوک نخ ریسی و …
نوسنگی با سفال Pottery Neolithic (PN)
- از 11.000 سال پیش تا 7.000 سال پیش
- تداوم استقرار دائم جوامع انسانی و گسترش جوامع تولید کننده خوراک به تعداد زیاد در سراسر هلال خاصلخیز و خاورمیانه.
- تولید سفال پخته شده در کوره که تحول اساسی در یکجانشینی ایجاد کرد و امکان ذخیره طولانی مدت مواد را فراهم کرد.
- ساخت بنا های چند ظلعی و چهارگوش با دو یا چند اتاق و انبار آذوقه با استفاده از خشت های دستی موسوم به بالشتی و کف سازی که نشان می دهد اندازه خانواده نیز افزایش یافته است.
- اهلی کردن گراز و توسعه پیشه دامداری و دامپروری و فهم بیشتر و بهتر از زمان ییلاق و قشلاق دام
- شواد اهلی کردن غلات و حبوباتی مانند گندم و جو در ابتدا و سپس نخود ، عدس و ماش و آغاز پیشه کشاورزی و فهم دانش آبیاری و آب‌رسانی؛ زمان مناسب برای کاشت و برداشت
- تجارت بین جوامعی با بیش از 1000 کیلومتر فاصله به ویژه تجارت بین مناطق زاگرس؛ آناتولی، شام، دریای سرخ و خلیج فارس (مثلا تبادل اپسیدن آناتولی با صدف های خلیج فارس و دریای سرخ)
- دفن مردگان در کف خانه ها و بیرون دیوار خانه ها که نشانه ای بر تحکیم مالکیت مسکونی داشت. و سپس دفن جمجمه های اجداد.
- پیدایش حس مالکیت کشاورزان بر زمین و سرزمن محل زندگی ، زیرا زمینی که کشاورزی می کنند مهمترین منبع و داشته آنها است.
تکامل باورهای دینی با مراسم آیینی و وجود جمجمه ها ، مجسمه ها و ماسک های گچ بری شده ممکن است منعکس کننده وجود یک “آیین آبا و اجدادی” باشد.
بدون دیدگاه